Subscribe News Feed Subscribe Comments

Siangpaore Khua Kong Theihttha Tete


Revd Van Bik

Laimipa pakhat nih, `Singapore ah kumhnih ka um cang i ka khuaruah a har mi cu; facang cinnak leikuang pakhat hmanh ka hmu lo, satil zuatnak le thingthei dum zong ka hmu lo; a si nain facang eicawklo, sa phuntling le epal (apple) chawdawr khat inan ngeih peng hi, khoika ah dah an va lak tawn hnga? a ti. Cu lawng hmanh a si lai lo, vawleicung ram thangcho pakhat a si ve mi Singapore kong theihtlak thil tampi a um rih ko lai i, a tawinak tu in kan vun zoh tuah lai.

A min `Singapore’ hi `Singa pura’ timi Malay holh in lak mi a si i, a sullam cu `chiandeih khuapi, Lion City’ ti nak a si. Khua an tlak ka ah chiandeih he aa lo ngaimi saram khuaruah har phunkhat an hmuh i, hi min an phuahnak a si, an ti. Singapore cu khuapi pakhat a si i, ram pakhat zong a si chih. Tikulh ram a si i, a tung 42 kilometer, a vang 23 km, a kauh 647 sqkm a si. Kum 1819 ah Mirang cozah nih an lak i, tilawng chawlehnak hmunpi ah an ser. 1965 August ni 9 (National Day) ah Malaysia ram in an i thhen i, mah te i uknak an lak.

Singapore cu miphun (mipem) tampi i cawh in khua a sa mi an si. Tuluk miphun hi a tam bik (77%) an si . Malay miphun 14%, Indian miphun 7% le a dangdang 1% an si. Minung million 4 an um. Mirang holh hi sianginn ah cawn hrimhrim ding, a dang Tuluk (Mandarin), Malay le Tamil (Kala) ca pawl hi pakhatkhat cawn chih hrimhrim ding in an tuah. Biaknak lei ah cun, Tuluk Buddhist (Taoism) a bia mi 54%, Islam 15%, Krifa 13% le Hindus 3% an si.

Khuacan pahnih an ngei nain a kumtluan in ruah a sur; November in January tiang ruah tambik can a si., Rili cung meter 15 sannak ah an um. Tlang sang an ngei lo, Bukit Timah tlangbo (163 meters) hi a sang bik mi a si. Sungei seletar, Singapore tiva, Gallang tiva le a dang tidil pawl an ngei. Tikulh hmete 10 hrawng an ngei.

Vawlei chungchuak thilri (sui, ngun, thir, zinan, etc.,) an ngei lo. `A minung hi vawlei chungchuak thilri kan si’ an ti.Tilawng nganpipi i dinhnak rili ti tha an ngei caah nichuahlei ram le nitlaklei ram pawl thilri i thlennak i cawknak hmunpi (puaizung) a si. Vawlei cung tilawng dinhnak vialte lak ah rian a thuanbik a pahnihnak (the second busiest port) a si. Tilawng ser le a remh ah an fel, an thiam, rian an i zuam caah ram tampi nih an zumh hna i, an tangka hmuhnak lampi pakhat a si. Ramdang thilchuak tampi an cawk i, an ram ah an ser thhan hnu ah thilphunthha in an zuar thhan. Electronic thilri, computer thilri, seh thilri phuntling an chuah. Zinan thilri pawl chumhthhannak hi biatak tein an thuan mi a si ve.

Eidin tirawl, anhringso, thingthei le sa vialte hi ramdang ah an cah mi lawngte a si. Indonesia, Malaysia, Thailand le Japan ram pawl hi eidin an cawknak bik an si. Kawlram facang a thaw deuh pawl zong tampi a phan ve. Anmah tein tihangdum an tuah mi tlawmpal cu, Hydroponics farm (vawlei ah cinlo in ti cungah cin mi) pawl an si.

Din awk thha tiva an tlawm caah Malaysia ram ah tiva pahnih an cawk i, pipe nganpi in an ram ah rili cung in an kuat. `Ti a ra lo, mei aa rawk’ ti a um lo. Malaysia pawl nih `ti kan in phiat hna lai’ tiin an thhihphaih can belte ah hin cun awlawk chawng in an um ve tawn.

Khualleng (tourism)hi an phaisa hmuhnak lam thha bik pakhat a si ve. Kumkhat ah ramdang mileng million 6 hrawng an ngei peng. An ram ah khual ngam ding le um duhnak lam tampi an kawl, an tuah. Vawlei cung ram vialte lak ah a thianghlim bik ram ah thim mi a si. Lam ah hnawm hlawnh sual ahcun dollar 500 dan a tat mi pawl an si. Khual riahnak hotel thhathha 101 an ngei. An vanlawngthumnak (airport) cu vawlei cung ah a thha bik (the best airport in the world) le rian a teibik mi tiah kum 11 chung (1988 in) thimmi a si. Singapore ah khuachung tlanglawng (Mass Rapid Transit) station 48 a um i, kilometer 83 a sau. Mizapi hman bik mi zong a si.

Ramdangmi le a ramchungmi nih an len bik nak hmundawh minthang ngai pakhat cu Sentosa tikulh a si i, 3.5 sqkm a kau. Kumkhat ah minung 3.3 million mileng a ngeih hna. Meter 37 a sang mi chiandeih lempi (merlion), tisawr-hlasakternak (musical fountain), titang vawlei (under-water world) chung luhnak le thingkeppar dum pawl hi zohtlak an si hna.

Singapore khua chung ah tangka Bank 145 a um i a ngan bik cu DBSBank a si. DBS nih Singapore ah bank hmete (branches) 168 a ngeih. Singapore Dollar 1 cu, U S dollar .65, Malaysia Ringit 2.30, India Rupee 26, Thailand Baht 24, Kawlram Kyats 205 he aa tluk. A rammi pakhat (nutar/patar hmanh) nih a tlawmbik ah nazi pakhat ah dollar 5 an hlawh.

University nganpi pahnih le Polytechnic sianginn 4 an ngei. Fimthiamnak lei ah an sang i Mirang (British system) kal ning an uar ngai. Degree he aa tlak in thiamnak an ngei. Ca an i zuam i rian aa zuam ngai mi an si. Phaisa kawl an thiam i, mi khir ngai pawl cu an si. 1998 kum cazin ah vawlei cung sipuazi zalenbik (economic freedom) pakhatnak, vawleicung sipuazi thuanthiamnak (Global competitiveness) ah pakhatnak, dingten biaceihnak (Justice system) ah pakhatnak, le Asia ram chungah nawhthuh (level of corruption) a ei lo bik ah pakhatnak an si.

An puai minthang deuh pawl cu; 1) Tuluk kumthar (Lunar New Year), February thla chung ah an tuah i, zarhkhat deng a rau. Hongbao an ti mi cabawmsen chungah phaisa (laksawng) khumh i hawikom a si lo ah nupi pasal a ngei rih lo mi hna thhenh can a si. Boss thha pawl nih an rianthuantu (workers) pawl laksawng an pek thheu can zong a si. Rian a thuan mi pawl i dinhcan a si caah Singapore a um mi Kawlram Krifabu pawl thlarau thazang i lak bik can (crusade, camping, Bible study) ah hman a si tawn. 2) Hari Raya Puasa (Malay, Islam biaknak) puai zong February thla chungah tuah a si ve. 3) Deepavali (Kala, Hindu biaknak) puai cu November thla ah tuah mi a si. 4) Christmas puai hi an rampi puai le an phaisa hmuh nak lamthha pakhat ah an ruah. November thla in January thla tiang Christmas tamhnak le Christmas hla in an rampi an khah ter. Company le chawdawr pawl nih phaisa million dih in thamhnak (decoration) an i zuam cio i, cozah lei bawinganngan (Vunci, ministers) pawl nih hunnak an tuah piak hna. Tourist tambik an rat can le phaisa an ram ah a luh bik can a si. Orchard road hi chawdawrngan a tambik nak le Christmas decoration aa dawhbik nak hmun a si.

Democracy ram a si bantuk in zalawnnak a tam. An ram caah pa kum 18 cung paoh ralkap rian (National Service) a tlawmbik kumhnih an thuan cio. An cozah chung ah a thhawngbik mi party cu Peoples Action Party (PAP) an si i, an ram a sertu bik Mr Lee Kuan Yew le a tu Prime Minister Mr Goh Chok Tong pawl hi an si. An ram minung pakhat nih buahtlak in thil an chuah mi (Par Capita Product) cu US$ 28565 a si. Buaktlak in minung 2 telephone 1, minung 2.6 ah T.V pakhat an ngei tinak a si. Tadinca phun riat an ngei i, TV le radio chuahnak hmun 8 an ngei.

Ramdangmi tampi, Employment Pass in 80,000 le Work Permit in 450,000 rian an thuan ter hna (1998 cazin). Sin-um (domestic helps) a thuan mi 100,000 leng an si. Ramdangmi a leng ah a um i rian a thuan mi (illegal workers le overstayers) tampi an ngei hna i, 1998 kum thlaruk chung hmanh ah 9449 an tlaih hna i, an ram ah an kuat hna. Alengah a ummi ramdangmi (pa) an tlaih hnuhnu cun a tlawmbik veihnih fungtuk le thawngthlak a hmang mi pawl an si.

Krifa rianthuannak lei ah kan zoh ahcun a thhawng ngai mi ram an si. Singapore khua chungah Biakinn 440 a um. Krifa rianthuannak bu (para organisations) 300 tluk an um. Bible sianginn 16 a um. Krifa bukip i komh in rianthuan thi nak tampi an ngei. Ramdang ah siangbawi (missionary) tampi an thlah. An mino pawl Pathian lei ah an i biatak ngai i zohchunh awk tlak ngai an si. `Cell group kan ngeih mi hi krifabu kan karhnak bik a si’ an ti. Faith Community Baptist Church (member 10,000) le City Harvest Church (member 8,000) hi local church pawl lak ah a ngan bik an si.

Singapore ah a um mi Kawlram mi kong lei vun kal cang u si law; Singapore ah Kawlram mi thawng sawmli hlei kan um tiah ruah a si. Hi lak ah hin Krifa thawngli tluk kan um ti a si. Hi vialte Krifa zohkhenhtu ding ah cantling (fulltime) pastor pakhat hmanh thiahmi an um rih lo. Singapore ah Bible sianginn a kai mi siangngakchia le kulirian a thuan ve mi pawl nih a lang in an zohkhenh hna.

Kum 1996 hlan tiang cu Kawlram Krifa tamdeuh cu Singapore Burmese Christian Fellowship, Thomson Road ah rak i pumh cio a si. Holh i khah lo ruang ah le minung tamdeuh ruang ah mah holh in pumhnak le pumhnak (ministry) dangdang hna thawk a rak si. Pathian lamhruainak le Singapore Krifabu hna thanhpinak thawngin a tu ahcun Kawlram krifa hawikomnak hmun 10 nak tam a um cang. Cu hna cu:

-Singapore Burmese Christian Fellowship, 45 Thomson Road
-Chin Christian Fellowship, Singapore, 7 Mount Sophia
-Singapore Kachin Christian Fellowship, 27 Lorong Melayu
-Grace Baptist Church Myanmar Service, 17 Mattar Road
-Myanmar Vineyard, 27 Lorong Melayu
-Lai Christian Fellowship, Singapore, 7 Mount Sophia
-Myanmar Anglican Family Service, 6C Mount Sophia
-Elim Myanmar Charismatic Fellowship, 1079 Serangoon Road
-Falam Christian Fellowship, Singapore, 13 Francis Thomas Drive
-Zomi Inkuan, Singapore, 52 Aljunied Road
-Myanmar Pentecostal Christian Fellowship, 137 Braddell Road
-Singapore Karen Baptist Christian Fellowship, 1 Orchard Road
-Myanmar Service, Church of Singapore, 145 Marine Parade Road
-Mizo Christian Fellowship, Singapore, 86 Bedok Road, le
-Myanmar Service, China Town, an si.

Pathian nih Singapore ah Laimi a kan kuat ve hi sullam tampi a ngei. Cawnding tampi a um i, i ralrinding zong tampi a um. I lak ding tampi lak ah hrial ding tampi zong a um ve. Mihrut caah cun thlarau lei tlaunak le pumsa rawknak a si kho i, lung a fim mi nih cun lei thluachuah van thluachuah an hmuhnak hmun a si ko lai. Hna a ngei mi nih cun theih ko hna seh (Biathlam 2:11).

Ref.:
Singapore Year Book, 1999
Asia Weeks, 1999
Singapore Church Directory, 1998-99
Van Bik’s M. Th Thesis (1998-1999)


Note: Mah ca hi Lai Christian Fellowship (LCF), Singapore Kum 3 Tlinnak Magazine (1999) ah a rak ttialmi a si.

HIKA zong ah hin relkhawh a si.
***

0 comments:

Post a Comment

 
Community Association for Rural Development | TNB